Herschrijven: voor, tijdens of na feedback van proeflezers?
Herschrijven is een heel project op zichzelf. Denk je net klaar te zijn met je verhaal, omdat het een einde heeft, kun je eigenlijk weer opnieuw beginnen. Natuurlijk neem je even afstand van je manuscript en kijk je er zelf nog een keer naar voordat je het aan proeflezers laat lezen, maar wanneer begin je feedback te verwerken? In deze blog zet ik de voordelen op een rijtje van vooruitwerken en achteraf feedback bundelen.
In deze blog heb ik trouwens een lijst met concrete tips voor het herschrijven van je manuscript. Afhankelijk van in welk stadium van het herschrijven je zin, is het handig om die misschien eerst te lezen. Succes!
Zelf ben ik auteur én proeflezer, dus ik kan als proeflezer in ieder geval zeggen dat dit zeker mijn voorkeur heeft! Door bijvoorbeeld een Google Drive bestand met je proeflezers te delen, ben je constant op de hoogte van hun feedback. Dan hoef je dus niet te wachten tot ze helemaal klaar zijn, voordat je alvast kan spieken of ze het überhaupt wel leuk vinden en of er enorme plotholes zijn. Naast dat dat als auteur prettig is, werkt het ook fijn voor proeflezers. Alle voordelen van het werken met Google Drive leg ik in bijgeleverde knullige video uit, dus laten we vooral dieper ingaan op het herschrijven.
Proeflezen is hard werken. Ja, je mag gratis een verhaal lezen, maar het kost echt veel energie om bijvoorbeeld zinsopbouw aan te passen, aan te geven hoe de flow van een alinea beter kan, alert te zijn op in welke tijd je schrijft etc. Maak het je proeflezers dus makkelijk! Stel iemand zegt na het lezen van hoofdstuk één dat je iedere alinea dezelfde fout maakt. Waarom zou je die niet alvast gaan verwerken?
De voordelen van feedback verwerken tijdens het proeflezen:
1. Typefoutjes zijn makkelijk gevonden en vervangen met de zoekfunctie (ctrl+f of ctrl+h). Weinig moeite, grote impact.
2. Wanneer het veel energie kost voor een proeflezen om een terugkerende grotere fout constant aan te passen, hebben ze minder energie om andere dingen op te vangen. Ze zijn minder alert op de rest. Als je alvast vooruit werkt, kan het zijn dat andere dingen sneller opvallen. Dat is extra feedback die je anders pas in de volgende proefleesronde krijgt.
3. Je proeflezers worden er heel blij van!
4. Het kan je rust in je hoofd geven en je kunt er enthousiast van worden.
Kortom: hoeveel moeite is het voor jou om af en toe door wat opmerkingen heen te lopen, om te kijken of je al vooruit kan werken? Je krijgt kwalitatief betere feedback, je verhaal wordt er veel beter van en de ervaring voor een proeflezer wordt een stuk prettiger.
Laat ik beginnen te zeggen dat ik met de vorige conclusie niet bedoel dat je na iedere opmerking je hele manuscript moet uitpluizen. Dan ben je een miljoenmiljard jaar bezig en daar heeft niemand energie voor. Je moet het dus tactisch aanpakken. De voordelen van alle feedback bundelen en deze pas achteraf verwerken, zijn namelijk:
1. Je hoeft je manuscript maar één keer onder handen te nemen (of twee als je eerst de inhoud aanpakt en daarna de tekst zelf).
2. Stel dat een proeflezer later in je verhaal iets opmerkt dat ook geldt voor de eerste hoofdstukken. Dan is het zonde als je die al helemaal herschreven hebt zonder die feedback gelijk mee te nemen.
3. Je werkt volgens je eigen planning op je eigen tempo en hoeft verder met niemand rekening te houden. Stel dat een van je proeflezers retesnel is en je wil vooruit blijven werken, moet je daar wel tijd en energie voor hebben.
4. Wat als proeflezers elkaar tegenspreken? Dan kun je achteraf op basis van alle feedback bepalen wat de meerderheid vindt en waarom, voordat je al van alles hebt aangepast.
5. Als je om een kort verslag vraagt aan het einde van een proefleesronde, komt daar misschien feedback uit over de algemene sfeer of je algemene schrijfstijl. Hier kun je dan een plan voor schrijven, zodat je jouw hele verhaal in één keer kunt aanpakken. Komt het bijvoorbeeld te kinderlijk over? Ga onderzoek doen naar hoe andere auteurs personages volwassen maken. Kun je bijvoorbeeld bepaalde woorden vervangen (met de zoekfunctie), zodat het al anders overkomt? Neem je tijd om goed na te denken over wat je precies wilt uitstralen en ga pas herschrijven wanneer je een concreet plan hebt.
Hierbij het stomste antwoord ooit: beide manieren werken en een combinatie werkt het beste. Een Open Deur met hoofdletters, sorry. Belangrijk om bij stil te staan is dat je er over nadenkt wat voor jou het beste werkt. Wat geef jij prioriteit? Ervaring van je proeflezers of moet je letten op dat je zelf niet overspannen raakt? Wil je constant met je verhaal bezig zijn om gemotiveerd te blijven of wil je juist je hoofd even leeg maken? Dat is het eerste dat je bepaalt.
Daarna kun je altijd kiezen voor een combinatie: veel voorkomende spelfouten vervang je wel meteen, maar je schrijfstijl ga je achteraf pas onder handen nemen. Of je leert gaandeweg wat het fijnst is. Er is geen juiste manier, alleen een manier die voor jou het beste werkt tijdens het herschrijven. Aanvulling en extra tips zijn altijd welkom! Succes met herschrijven in ieder geval :)
