Concrete herschrijf tips - De lijst om naast je manuscript te gebruiken

Zelf ben ik momenteel De Legendes van Pendar - Deel 5 aan het herschrijven en dat wil ik natuurlijk nóg beter en professioneler aanpakken dan in de vorige boeken. Laatst kwam ik erachter dat er toch een paar typefoutjes in het vierde boek zitten en dat zit me nog steeds dwars als de perfectionist die ik ben. Dus, ik ben driftig op zoek naar herschrijftips. Ik luister podcasts, kijk filmpjes en lees natuurlijk blogs, maar echt de diepte in gaan wat betreft HERschrijven zit er vaak niet bij. Daarom deze samenvatting.


Disclaimer: heb je net je eerste versie van je allereerste manuscript af? Dan is deze blog waarschijnlijk erg overweldigend. Zoek dan eerst naar tips voor hoe je het herschrijfproces start bijvoorbeeld. Dit is echt een concrete lijst aan herschrijftips voor de laatste fase van het schrijven.

Open deur 1: Schrijven, pauze, lezen

De meeste tips die ik tegenkwam, komen neer op: schrijf eerst een eerste versie, laat die liggen voor een tijdje en ga je boek daarna als lezer lezen. Ja, duh, maar waar let je dan precies op tijdens het schrijven? Daar heb ik dus voor mezelf een lijstje van gemaakt en waarom zou ik dat niet met beginnende auteurs delen? Daarnaast: aanvulling en feedback is enorm welkom.

Protip van Jenna Moreci (zie haar tips verderop in deze blog): lees je verhaal op een andere manier, in een ander lettertype, met een andere achtergrondkleur, op een ander device. Zo vallen fouten sneller op.

Open deur 2: outline

In hetzelfde rijtje met open deuren wil ik ook nog even noemen dat het praktisch is om te werken met een outline. Zelfs als je de eerste versie niet aan de hand van een outline geschreven hebt (vind ik zelf ook lastig), raad ik aan om die alsnog te schrijven tijdens de eerste herschrijfronde. Zo kun je bepalen of je verhaalstructuur klopt, of er plotholes zijn en of alle scènes wel bijdragen aan je verhaal. Daarnaast helpt deze samenvatting je het overzicht houden, kun je bepalen of en waar illustraties eventueel moeten komen en hier kun je je flaptekst op baseren.

Ik weet dat het moeilijk is, maar vraag je bij ieder onderdeel van je verhaal af: is het wel origineel en pakkend? Dan is namelijk erg belangrijk als je je boek wil gaan uitgeven, volgens podcast I write better than I talk (zie voor meer tips van deze auteurs het lijstje hieronder). Het eerste hoofdstuk moet de lezer meteen vastgrijpen.

Bonustip: maak een lijstje, beeld, woordweb, kaartje of iets van je personages waar je altijd op terug kunt vallen. Een duidelijk beeld van hun persoonlijkheid, maakt het makkelijker om ze onderscheidend te schrijven en dan kan de lezer zich makkelijker inleven. Daarnaast kun je inconsistenties voorkomen in hoe je het uiterlijk van je personages beschrijft.

Herschrijftips van podcast I write better than I talk

Deze podcast heb ik via de I write better than I talk Soundcloud geluisterd.

Herschrijftips voor het begin van je verhaal

Begint je verhaal met iemand die wakker wordt? Beschrijf je het weer? Geef je veel irrelevante informatie? Direct schrappen! Het begin van je verhaal moet origineel en pakkend zijn. Zorg dat het impact op je personage heeft of dat je de lezer meteen het verhaal in zuigt. Aan de andere kant: je wil ook niet krampachtig proberen alle clichés die er zijn te vermijden. Zorg voor balans.

Welke clichés zijn er dan?

De podcast noemt de volgende lijst en je kunt zelf kiezen of je bewust met deze clichés wilt spelen of niet: een liefdesdriehoek, ‘the chosen one’, donkere horrorscènes met bliksem, liefde op het eerste gezicht, spontaan superkrachten krijgen door een ingrijpende gebeurtenis of van een wezen, happy endings, verboden liefde, ‘hij is rijk/populair/knap en zij niet’, highschool drama, lovers to enemies of andersom, de identieke tweeling plottwist en ‘aan het einde is de plottwist aliens’. Over liefde gesproken, maak het geloofwaardig door schattige details, meeslepende emoties en ook strijd (niet alléén zoetsappigheid, niet alléén haat en nijd). Kies je voor One True Pairing (OTP) of juist niet? En: is een happy ever after wel echt nodig? Is het het beste dat je kunt bedenken of is het gemak? Wat zou het beste voor je personages zijn? Zorg ervoor dat als je een happy ending doet, je personages het echt verdiend hebben.

Vermijd plottwists die uit het niets komen sowieso. Het is frustrerend voor de lezer als er geen mogelijkheid is dat ze het zelf hadden kunnen bedenken (zoals ineens aliens of een tweeling). Dan heeft de lezer geen connectie met het einde, omdat je er niet naartoe hebt kunnen leven. Laat kleine hints vallen, zodat heel oplettende lezers het einde zouden kunnen voorspellen.

Naast cliché elementen kun je ook cliché woorden overmatig gebruiken. Een goede tip hierbij is om te zoeken op woorden als lachen, glimlachen, zeggen, fluisteren, met je ogen rollen en op je lippen bijten en te kijken hoeveel je daarvan kunt schrappen. Bonustip van mij: kijk ook naar woorden als ‘maar’, ‘als/wanneer’, ‘toen’, ‘ineens’, ‘plotseling’, ‘dus’, ‘weer’, ‘wel’ en ‘even’. Meer synoniemen voor onder andere dit soort woorden, meer beter (wanneer het woorden zijn die iedereen kent, schrijf geen boek waar mensen een woordenboek naast moeten houden).

Herschrijftips voor ontwikkeling van je personages

Geef je personages goede en slechte eigenschappen en laat ze hierin een verandering doormaken. Geef ze een struggle en een doel. Zorg dat je personages herkenbaar, onderscheidend en likeable zijn (tenzij het bewust de bedoeling is om dat niet te doen). Denk aan onderscheidende stopwoordjes. Zelfs de smerigste slechteriken moeten één menselijke/redeemable quality hebben. Schrap personages die overbodig zijn.

Writing with Jenna Moreci

Auteur Jenna Moreci geeft veel interessante schrijftips (in het Engels) en de belangrijkste voor herschrijven heb ik hier op een rijtje gezet.

  1. Check het tempo van je verhaal: zijn spannende scènes traag en bevatten ze veel beschrijvingen of herhaling? Fix dat!

  2. Geen exposition, infodumps en te veel tell: laat je personage iets ervaren en maak het interessant en spannend. Ervaart je personage informatie niet zelf? Dan is het dus overbodig; show, don’t tell.

  3. Zeg dialogen hardop (met of zonder publiek) en check of het natuurlijk aanvoelt. Check ook, bijvoorbeeld met kleurmarkeringen, of alle personages in de scène bijdragen aan een gesprek.

  4. Gebruik zoeken en vervangen voor typefouten en voor woorden waarvan je weet dat je ze te vaak gebruikt.

  5. Passive voice checker is er volgens mij niet voor Nederlands, dus je zou je zin kunnen vertalen en een tool kunnen gebruiken of gebruik kunnen maken van de ‘door zombies’ vuistregel. Kun je een kloppende zin maken door er ‘door zombies’ aan toe te voegen? Dan is het een passieve zin. Hieronder een voorbeeld:

Het boek werd opgetild door zombies > passief
Ik tilde het boek op / De brunette tilde het boek op > actief, ‘door zombies’ past niet

Overige herschrijftips die vaak terugkomen op het web
  1. Let op de lengte van je zinnen, varieer hierin.

  2. Schrap alles dat overbodig is: personages, scènes, zinnen, woorden, alles.

  3. Schrap reisscènes uit je verhaal als die niet van toegevoegde waarde zijn.

  4. Vermijd scènes waarin je personages alledaagse handelingen uitvoeren, tenzij het bijdraagt aan iemands persoonlijkheid bijvoorbeeld.

  5. Draag geen alinea’s op aan karakterbeschrijving, maar laat dat tussen neus en lippen door plaatsvinden.

  6. Hou tijdens het herschrijven het einddoel van je verhaal en personages in je hoofd. Zorg dat het begin van je boek en het einde logisch zijn, dat je de belofte vervult die je aan het begin doet.

  7. Let op de leesbaarheid van je tekst: witregels, alinea’s, inspringen, capslock of juist bold of italic, titels, tussentitels etc.

  8. (Tip van auteur Stan Kelder) Let op dat je consistent bent in je vertelperspectief en in welke tijd je schrijft.

  9. Let erop dat je wisselt tussen dingen beschrijven met verschillende zintuigen. Horen en zien ligt voor de hand, maar denk ook aan ruiken en voelen (en zelfs proeven).

  10. Probeer prologen te vermijden, omdat het vaak een informatiedump is waar lezers niet op zitten te wachten.

  11. Check of je niet te veel uitroeptekens gebruikt, want dan raken ze hun impact kwijt.

  12. Vermijd ‘En toen’ constructies, want dan klink je als een kleuter die over het weekend vertelt (En toen at ik een ijsje en toen gingen we naar het strand en toen waaide het hard en toen viel ik om en toen gingen we weer naar huis)

Herschrijftip van mij (voor fantasy auteurs)

Bonustip: iets dat ik zelf altijd vergeet is ‘zelfbedachte woorden’ eerst Googlen voordat je ze gaan gebruiken. Ik wist niet dat Pendar een woord is in een andere taal (de vertaling past toevallig heel goed bij de serie) en dat de naam Salvorian al een ras is dat in twee andere boeken heel minimaal voorkomt (al kan ik daar maar weinig informatie over vinden). Dus, voordat je iets afrond, check altijd even wat het internet vindt en of iemand anders niet toevallig precies dezelfde titel heeft gekozen als jij. Dat zou zonde zijn.

SPELLCHECK

Just, spellcheck. Ik gebruik hier diverse proeflezers voor, Grammarly en Word grammatica controle :)

Samenvatting: wat herschrijf ik dus wanneer?
  1. Begin met je outline: lees je verhaal op hoofdstuk niveau en kijk welke grote veranderingen er nog moeten plaatsvinden. Check het tempo en de toegevoegde waarde van alle scènes. Schrappen!

  2. Check je personages, hun ontwikkeling en dialogen. Schrappen!

  3. Check je perspectief en in welke tijd je schrijft.

  4. Check of je verhaal clichés bevat, hoe pakkend je begin is en hoe verrassend en passend je einde is.

  5. Check je zinnen, woorden, leestekens en grammatica. Schrappen!

  6. Check de leesbaarheid van je verhaal: titels, tussenkopjes, lay-out.

  7. SPELLCHECK!

  8. PROEFLEZERS (mensen uit je doelgroep én mensen die echt verstand hebben van schrijver zoals editors, redactie en correctors)

Twitter Facebook LinkedIn Volgen


Concrete herschrijf tips - De lijst om naast je manuscript te gebruiken

Een kort, romantisch verhaal op Koningsdag

Een kort, romantisch verjaardagsverhaal

Een kort, nuchter Valentijnsverhaal

Een kort, romantisch Halloweenverhaal

Productief schrijven: werken schrijfsprintjes?